Verbinding:

In onze jeugd passen we ons zo goed mogelijk aan aan de behoeftes van de mensen om ons heen. We zijn afhankelijk van onze opvoeders. Als er geen verbondenheid is door wat voor oorzaak ook, dan dissociëren we ons van de emotionele pijn en enorme angst die komt kijken bij een gebrek aan verbondenheid (attachment) in onze kinderjaren.

De basishouding wordt er een van aanpassen en de emotionele pijn komt tot uiting door het afsluiten van gevoelens. Als er geen verbinding is en we zijn afhankelijk van anderen, dan verdringen we ons echte gevoel, we kunnen niet aangeven of iets prettig is of niet, en reageren met overlevingsstrategieën met de daarbij behorende houdingen, kort samengevat: fight, flight en freeze.

De DSM 5 heeft hier woorden aan gegeven. Dit gebeurt door extreem wantrouwen (paranoïde), of door onbewust het besluit te nemen om alles alleen te doen (schizoïde) of roekeloze onverschilligheid (anti-sociaal) of moeite zich te beheersen in relaties (borderline) of theatrale uitingen van emoties (theatrale) of gepreoccupeerd zijn met fantasieën over eigen succes en macht (narcistisch), of door te negeren en vermijden (vermijdend), of door altijd te twijfelen en zich afhankelijk op te stellen en geen beslissingen te nemen (afhankelijk). Zo hebben we ons gehandhaafd.

Orientatie

Als volwassene is de behoefte aan verbondenheid (acceptatie) dan nog steeds belangrijker dan onze onderbuikgevoelens , die we geleerd hebben te verdringen. Het gevolg is dat we ons niet kunnen orienteren. We kunnen niet op ons gevoel vertrouwen. Ons gevoel, ons lichaam is niet een waarschuwing dat er iets aan de hand is. Ons lichaam liegt niet, maar we negeren ons lichaam en vragen ons niet af of iets prettig is of niet. We hebben geen plek om op te staan en kunnen ons daarom niet orienteren. We hebben geen erkenning gekregen van de mensen om ons heen voor onze gevoelens, toen we klein waren en konden ons daardoor alleen verbinden met de mensen om ons heen door ons aan te passen.

Beeld

Stel b.v. dat we voelen dat er niet naar ons geluisterd wordt. Welk beeld komt er op dat we voor ons zien. Is het een oud beeld dat getriggerd wordt of wordt er echt niet geluisterd. We nemen niet de tijd om ons te orienteren en na te denken wat ons gevoel, ons lichaam ons wil vertellen. We nemen niet de tijd om rustig tot ons door te laten dringen wat onze zintuigen ons laten zien. Worden we genegeerd, of uitgelachen of wil iemand iets aardigs zeggen.

Als oude beelden door ons lichaam worden getriggerd dan kijken we, horen we, voelen we niet, proeven we niet meer. Het oude beeld is voor ons de werkelijkheid en we kijken naar de grond of kijken schichtig om ons heen of staren en zien eigenlijk niets, maar zijn heel alert en onrustig, alsof ieder ogenblik iets erg kan gebeuren. We zijn het contact met onze zintuigen en onszelf kwijt en verliezen het contact met onze omgeving. De oude ervaring overschaduwt alles in het heden. Ons lichaam reageert alsof we in de oude situatie zijn en met ons verstand begrijpen we dat het niet klopt, maar we kunnen niet anders reageren en schamen ons of voelen ons schuldig. Oude overlevingspatronen worden als echt ervaren door ons lichaam, met de daarbij behorende gedachten, gevoelens en lichamelijke houdingen. Het contact met de omgeving is verbroken. Vroeger hebben we door ons gevoel te negeren en ons aan te passen aan de omgeving (ons best te doen) het contact behouden.

Autonomie

Daardoor zijn we niet trouw aan wie we werkelijk zijn en durven geen nee te zeggen als iets niet goed voelt. We durven niet te voelen of iets prettig is of niet. We durven niet autonoom te zijn. We durven niet de tijd te nemen om rustig tot ons door te laten dringen wat onze zintuigen ons tonen. De tijd te nemen om na te denken hoe we zouden kunnen reageren op het beeld dat onze zintuigen ons tonen. We hebben niet geleerd om met gevoelens om te gaan en hebben geen taal om aan te geven of iets prettig is of niet.

Deze vroege pijnlijke ervaringen worden getriggerd als er een beeld verschijnt in het heden dat deze vroege ervaringen activeert met de vroeger daarbij aangeleerde reacties, lichamelijke houdingen, gevoelens en gedachten. Bovendien heeft het effect op onze fysieke conditie. We zijn verkrampt, en daardoor moe en hebben slaapproblemen. Lichaam en geest zijn een. Elke gedachte, bv gevaar of angst heeft invloed op onze houding, onze ademhaling, onze levendigheid, onze mimiek, mogelijkheden om te bewegen, etc..

Verbinding - vertrouwen

Om te leren vertrouwen op jezelf, op je lichamelijke reacties, op wat je zintuigen je tonen, daar de tijd voor te nemen, en niet meteen te reageren, wat wel nodig is in gevaarlijke of angstige situaties, is een moeilijk proces. Voordat je er erg in hebt, ben je je aan het verdedigen, vermijden, twijfelen, verstoppen, etc. Je lichaam reageert sneller dan het beeld. Bewust worden van het beeld, helpt je je lichaamsreactie te begrijpen. Reacties die logisch zijn bij het beeld wat je onbewust voor je ziet.

Realisatie

Het gaat erom of je je lichaam nog wel vertrouwt, wel voelt, of je de tijd neemt of krijgt om even na te mogen denken, welk beeld hoort daarbij,

Is dat een oud beeld? Durf je te kijken wat je nu ziet in je omgeving. Durf je te luisteren naar de omgeving, durf je je te realiseren of het prettig is of niet. Durf je daar de tijd voor te nemen. Kun je er woorden aan geven.

Als dat niet lukt, is er een beeld waar je je prettig voelt, waar je je veilig voelt, b.v aan het strand of in een bos. Kun je eerst daar naar toe gaan en voelen wat er dan met je adem gebeurt, hoe je lichaam dan voelt, of je je daar kunt bewegen. Kun je daar dansen. Kun je het verschil voelen hoe je lichaam zich voelt als het veilig is.

Alleen als je je lichaam mag voelen, kun je je orienteren. Daarom is yoga, chi kung, tai chi zo belangrijk, dan leer je naar je lichaam te luisteren. Je lichaam weer in balans te brengen. Te staan als een boom. Met wortels in de grond die je vasthouden als het hard waait, en met je lichaam net als een boom omhoog gericht naar het licht. Die twee krachten bestaan tegelijk. Kun je de warmte en de regen voelen die van boven komt, kunnen je blaadjes en wortels van je boom daarvan genieten. Je verdort als je niet van het water en de warmte kunt genieten dat van boven komt. Staan als een boom, dan kun je je orienteren.

Alleen als je de ruimte krijgt of neemt, in contact bent met je lichaam en zintuigen, kun je je orienteren en dat is een voorwaarde om te mogen leven.

Vele godsdiensten geven aan dat we een weg te gaan hebben in het leven, de weg waar je je eerst leert te verbinden met de wereld om je heen en in je latere leven nadenkt en je je bewust wordt of realiseert in wat voor cultuur je bent opgegroeid . Welke houding ineem je aan in het leven, dat je geschonken hebt gekregen.

Een voorbeeld is de Me too beweging, die aandacht vraagt voor de positie van vrouwen en vrouwen en mannen bewust maakt van de positie waarin ze gezeten hebben.

In het boek Zhuang Zi (hoofdstuk 22) staat het volgende geschreven:

Helder Licht vroeg aan Niemendal: ""besta jij eigenlijk wel? Of niet misschien?""

Niemendal gaf geen antwoord.

Helder Licht, onbevredigd, keek met grote inspanning of hij Niemendals gestalte kon zien, maar alles wat hij kon ontwaren was duistere leegte. De hele dag zat hij te turen, maar zonder iets te zien, luisterde hij, maar zonder iets te horen: tastte hij in het rond, maar zonder iets te voelen.

""Dit is wel het toppunt!"" sprak Helder Licht. ""Wie kan dit evenaren? Dat dingen bestaan dat snap ik. Maar deze negatie van wat dan ook, die kan ik niet bevatten. En toch heeft hij deze staat bereikt. Hoe zal ik hem ooit kunnen navolgen en een dergelijke perfectie bereiken!""

vertaling uit het Chinees door Kristofer Schipper

Als ik aan cliënten aan het einde van een therapie vraag, waar ze het meest aan gehad hebben in therapie, is bijna altijd de reactie de matjes.

Mijn werkwijze met de matjes is als volgt: Ik luister heel precies naar de verwoording van de hulpvraag en kies dan een matje voor de client, en een matje voor ieder emotioneel geladen woord. Een enkele keer leg ik zelf matjes neer om een probleem te verduidelijken, maar meestal laat ik de client zelf het beeld op de grond neerleggen. Zo ontstaat een beeld van de thema's die de client bezig houden.

Er zijn vele methoden om dit beeld te verwerken. Mijn methode is:

Het beeld

Volgens mij is er eerst een beeld en daarna geven we woorden aan onze ervaring. Werd dit beeld vroeger erkend of niet.

De matjes geven een beeld, een beeld dat intern is, maar naar buiten wordt geprojecteerd. Met wie en wat voelt een cliënt zich verbonden; wie zien ze niet of wie ziet hen niet; wie staat heel dicht bij, en hoe wordt dat ervaren of veraf en hoe wordt dat ervaren; wordt er naar elkaar geluisterd en zien ze elkaar; met wie voelen energieën of concepten of personen zich verbonden en met wie niet; kan de client bewegen of niet. Als de cliënt beweegt en een andere positie inneemt, welk matjes willen dan meebewegen. M.a.w. welke delen, (energieen, concepten) die nu op de grond liggen worden beleefd en welke delen mogen niet gezien , gehoord en gevoeld worden.

Er is een verschil of je zegt mijn moeder had weinig aandacht voor mij en daarover praat en je schuldig voelt dat je als cliënt je moeder afvalt of dat je ziet dat een moeder de andere kant op kijkt. Waar kijkt ze naar, waar is ze mee bezig en wat betekent dit voor de cliënt. Clienten hebben de neiging te denken het viel wel mee, of mijn moeder kon er ook niets aan doen of ze doen alsof, zetten een masker op en passen zich aan. Het gaat erom om hoe de client reageert op zijn of haar omgeving. Wat is de kwaliteit van de verbinding. Wat je bij jezelf niet kunt voelen, kun je ook niet bij een ander voelen. Gevoel is de lijm in een relatie.

Zo wordt gezien dat moeder echt geen aandacht aan de cliënt schenkt, zonder dat het verwoord hoeft te worden. Het wordt zichtbaar dat moeder zich niet kan distantiëren van iets uit haar verleden en de pijn of angst die dit veroorzaakt, is voor de client zichtbaar. Ook al weten we niet waar moeder naar kijket Trouwens het kan iets zijn waar generaties al niet naar gekeken wordt. Of waar onze cultuur niet naar wil kijken. Denk aan de me too beweging, die aandacht vraagt voor de positie van de vrouw en vrouwen en mannen bewust laat worden van de positie waarin ze gezeten hebben.

Deze methode is in eerste instantie non-verbaal en daar cliënten geen woorden of taal geleerd hebben om met bepaalde spanningen om te gaan, volg ik hun proces en geef aan wat me opvalt.

(Ik laat ze geen zinnen zeggen, zoals bij familieopstellingen wel gebeurde, ik volg alleen wat de client aangeeft, los het niet op. Dat gebeurt vanzelf).

Voorbeelden

Ik geef een voorbeeld van dissociatie, omdat dat vaak niet herkend wordt in de therapie.

Als cliënten een matje boven op zichzelf zetten , bv angst, dan zijn ze onzichtbaar. Ze zijn totaal geidentificeerd met de angst. Voor mij een signaal van dissociatie. Waarom moeten ze zichzelf verbergen. Ik leg uit dat als iemand of iets boven op je staat dat je dan niets kunt verwerken. Je wilt alleen maar weg (flight) of je staat aan de grond genageld (freeze), net als een konijntje in de lampen van een auto. Je bent alleen aan het overleven.

Een cliënt blijkt een vraag op te vatten als een opdracht om het op te lossen en voelt zich angstig als het niet opgelost wordt. Ik laat dan een matje kiezen voor zichzelf, een voor de vraag, een voor het oplossen en een voor de angst. Tot mijn verbazing liggen alle matjes boven op het zelf. Een duidelijk voorbeeld van dissociatie. Soms vraag ik om het zelf er stiekum onder uit te halen. . Hierna wacht ik af wat de client hiervan vindt. Door te beschouwen wat op de grond ligt, komt er meestal wel een verhaal waarin het in het verleden verstandig was om je zo onzichtbaar op te stellen.

Reacties clienten

Een client merkte op dat door het buiten zichzelf plaatsen van de energieën of concepten, ze bestaansrecht krijgen.

Vaak zeggen cliënten: ik wist het wel, maar nu zie ik het. Het is verhelderend. Of: Ik zocht het altijd buiten mezelf, maar nu zie ik, dat het de angst is waarom ik niets zei, maar ze zagen nooit wat ik nodig had of doordat het daar ligt, ga ik voelen.

In een verbale therapie gaan cliënten nadenken over hun reacties, nu wordt het ook nog gezien.

Samenvattend:

Zoals je ziet begin ik met een beeld, en benoem wat me opvalt en vraag na of de client dat ook ziet, b.v. dat de client tussen de ouders of een andere energie in gaat staan en vraag na hoe dat ervaren wordt. Of hoe het is dat een client bv niet kan kijken naar het matje angst.

• Door het beeld van het gezin van oorsprong neer te leggen, zie ik de problematiek. Bovendien het voordeel van matjes is dat je die boven op elkaar kunt leggen, waardoor dissociatie duidelijk wordt.
• Door het benoemen wat ik zie geef ik de cliënt de kans om iets te verwoorden wat ze zouden kunnen ervaren. Cliënten zeggen dan dingen die ze altijd voor zich gehouden hebben. Ze zijn vaak verbaasd over hun eigen reactie. Bovendien worden aannames, impliciete herinneringen, lichaamshouding, die vaak emotioneel verborgen zijn, erkend. De client ziet de eigen reactie op de tot nu toe onbewuste dynamieken.
• Voor mij is alles wat de client zegt en hoe het gezegd wordt belangrijk en ik luister heel precies naar de eerste zinnen hoe de hulpvraag wordt verwoord en wat ze zeggen als ze op zichzelf staan. Deze interactie wordt getoond, en de client is zelf verantwoordelijk voor het beeld. Ik vraag wel of het de goede film is.
• Cliënten zien zichzelf in de opstelling staan en zien de interactie. Het gevolg is dat er minder gepraat wordt over: gerationaliseerd of in de verdediging gegaan wordt en nog eens uitgelegd wordt, etc. Cliënten krijgen niet de kans om uit te wijden en de focus blijft op de thema's die op de grond liggen. De context is zowel voor therapeut als de client hetzelfde. Ik zelf ben vaak verrast te zien welk beeld er neergelegd wordt: personen of energieën die ik niet verwacht had, blijken ineens heel belangrijk te zijn.
• Ik benoem gedrag niet als weerstand maar als overlevingsgedrag, wat een andere houding van mij impliceert en voor de client duidelijk maakt dat het om een oud beeld gaat.
• Cliënten staan ook op andere personen of concepten en voelen wat er gebeurt bij anderen.
• Cliënten zien oorzaak en gevolg, maar niet lineair, maar ze zien bewegingen en zien en voelen hoe ze zelf reageren op deze bewegingen.
• Je volgt alleen de client, ook al is het in jouw ogen vreemd, maar op een gegeven moment wordt voor mij duidelijk waarom iets zo geformuleerd wordt.
• Doordat je als therapeut alleen volgt, blijf je dicht bij de beleving van de client en wat de client aankan. Als therapeut maak je dan niet zo snel een sprong, waardoor de client weer in zijn hoofd gaat zitten.
• Hoewel ons lichaam nog sneller reageert, is het voordeel om met het beeld te beginnen dat de lichamelijke reacties begrepen  worden passend bij het beeld. Clienten worden dan ook bewust van hun lichamelijke reactie, wat een waarschuwing kan zijn dat ze weer in oude beelden schieten.
• Het is een interactioneel  of relationeel model, waarin alles positief wordt benoemd, b.v. “om te overleven mocht je dit niet voelen of er iets van zeggen; wat had je anders kunnen doen”. En wat gebeurt er met je adem als je daarover praat. Kinderen zijn afhankelijk van hun ouders en moeten sommige ervaringen verdringen. Dit wordt een patroon later in hun leven om met spanningen om te gaan. Dit is het patroon waarmee ze overleefd hebben in het gezin van oorsprong. Gevoelens worden in de therapie erkend en zelden geduid.
• Leven is bewegen en bij deze vorm van therapie, wordt duidelijk waarom. Flexibel zijn en andere posities kunnen innemen, hoort bij het leven. Er wordt ook gezien waarom b.v. afstand nemen belangrijk is.

Begin september wil ik weer met een groepje deze methode gezamenlijk verder uitwerken. Als je het leuk vindt om mee te doen, stuur me een mail.

E mail: carolien.entrop@kpnmail.nl