Voor mij is belangrijk dat therapie gericht is op keuzes kunnen maken, mogelijkheden zien en die in de wereld neerzetten.
Beelden gaan altijd vooraf aan woorden
In onze jeugd passen we ons zo goed mogelijk aan de behoeftes van de mensen om ons heen aan. We zijn afhankelijk van onze opvoeders. Daarnaast dissociëren we ons van de emotionele pijn en enorme angst die komt kijken bij een gebrek aan verbondenheid (attachment).
De basishouding wordt er een van aanpassen en de emotionele pijn komt tot uiting door het afsluiten van gevoelens: Dit gebeurt door extreem wantrouwen (paranoïde), of door onbewust het besluit te nemen om alles alleen te doen (schizoïde) of roekeloze onverschilligheid(anti sociaal) of moeite zich te beheersen in relaties (borderline) of theatrale uitingen van emoties (theatrale) of gepreoccupeerd zijn met fantasieën over eigen succes en macht (narcistisch), of door te negeren en vermijden (vermijdend), of door altijd te twijfelen en zich afhankelijk op te stellen en geen beslissingen te nemen (afhankelijk). Zo hebben we ons gehandhaafd.
Als er geen verbinding is dan verdringen we ons echte gevoel, we kunnen niet aangeven of iets prettig is of niet, en reageren met bovengenoemde overlevingsstrategieën met de daarbij behorende houdingen, kort samengevat: fight, flight en freeze.
Als volwassene is de behoefte aan verbondenheid (acceptatie) dan nog steeds belangrijker dan onze onderbuikgevoelens , die we geleerd hebben te verdringen. Daardoor zijn we niet trouw aan wie we werkelijk zijn en durven geen nee te zeggen als iets niet goed voelt. We durven niet te voelen of iets prettig is of niet. We durven niet autonoom te zijn. Ook hebben we niet geleerd om met gevoelens om te gaan en hebben geentaal om aan te geven of iets prettig is of niet.
Deze vroege pijnlijke ervaringen worden getriggerd als er een beeld verschijnt in het heden dat deze vroege ervaringen activeert met de vroeger daarbij aangeleerde reacties, houdingen, gevoelens en gedachten. Bovendien heeft het effect op onze fysieke conditie.
Lichaam en geest zijn een. Elke gedachte, bv gevaar of angst heeft invloed op onze houding, onze ademhaling, onze levendigheid, onze mimiek, mogelijkheden om te bewegen, etc.
De matjes of opstellingen
Groep – gevaar of angst – zelf met watniet gezien mag worden.
Als ik aan het eind van een therapie aan cliënten vraag waar ze het meest aan gehad hadden, zeggen ze bijna altijd de matjes. Toen ik dit tot me door liet dringen, realiseerde ik mij dat beelden ons gedrag bepalen. Sindsdien werk ik meer met opstellingen, met de matjes. Ik heb matjes met een hap eruit en dat geeft de richting aan waar iemand naar kijkt.
Stel dat een client zegt dat ze moeite heeft om naar een groep toe te gaan, dan kan ik bv 3 matjes neerleggen, een matje voor de client zelf, een voor het gevaar of de angst en een voor de groep. Ik leg ze in een rijtje met het gevaar of angst in het midden en vraag na hoe het is om dit te zien, welke associaties er opkomen, wat de ander wel mag weten en wat ze niet mogen weten of zien. Met een vierde matje dek ik een stukje van het matje zelf af wat een ander niet mag zien. Het beeld is sneller dan gedachten. Vandaar dat cliënten deze beelden onthouden.
Meestal laat ik de client zelf de matjes neerleggen overeenkomstig hun gevoel. Zo wordt
afstand en nabijheid duidelijk, de kant waarop gekeken wordt aangegeven (genegeerd worden , wordt dan duidelijk zonder dat er woorden aan gegeven hoeft te worden). Daarna kunnen gedachten en gevoelens besproken worden, maar de uitsnijding uit de werkelijkheid dat de client bezig houdt, is dan hetzelfde voor mij en voor de client en er wordt minder afgedwaald.
De lichamelijke reactie is uiteraard nog sneller dan het beeld, maar het voordeel om met het beeld te beginnen is dat duidelijk is waarom nu juist die lichamelijke reactie optreedt, zodat je je eigen gedrag beter begrijpt.